Esansların Esası

Esans kelimesi Fransızca kökenli bir kelime olup "bir şeyin varlığı veya özü, bitkisel öz, parfüm" anlamlarına gelen "essence" sözcüğüne dayanmaktadır. Bu kelimenin Latincedeki karşılığı ise "öz, ana madde" anlamına gelen "essentia" kelimesidir.

Kelime ilk olarak "herhangi bir şeyin temel unsuru" şeklindeki genel anlamı ile 1650'lerde İngilizce'de kayıtlara geçmiştir. "Bir şeye özel karakterini veren bileşen" anlamı her ne kadar 1600'lü yıllara dayansa da 1650’li yıllarda kayıtlara geçen anlamıyla özellikle bitkilerden elde edilen damıtılmış yağlar kastedilmiştir. 1700’lü yıllarda ise bu kelime "koku, parfüm" anlamlarında kullanmaya başlanmıştır.

Esansların esaslı tarihi sadece kelime kökeni ile de sınırlı değildir. Bu kokuların kullanımı ve üretiminin tarih öncesine; Eski Mısıra kadar dayandığı bilinmektedir. Bu kokuların kullanım amacı ve alanı ise hayli genişti. Örneğin dinî merasimlerde, farklı ritüellerde, cenaze ve defin işlerinde kullanılıyor hatta tabutlarda esans şekilleri resmediliyordu. Bununla beraber özellikle Osmanlı saraylarında güzel koku ve buhura önem verilmiş, tıbbi işlerde ve kozmetik maksadıyla da kullanılmıştır. Bu miskler arasında en çok tercih edilenler ise gül, amber ve misk kokularıydı.

Osmanlı padişahlarının her birinin kendine özel kokusu da vardı. Örneğin Fatih Sultan Mehmet sandal ağacı ve menekşeyi; II. Abdülhamid en çok mimoza kokusunu severdi. Yavuz Sultan Selim ise kehribar kokusunu ve tatlı kokuları daha çok tercih ederdi. Kanuni Sultan Süleyman sandal ağacı gibi baskın esansları severdi. Valide sultanlar arasında en bilinenlerden birisi olan Hürrem Sultan'ın ise, yasemin, lavanta, ıhlamur, karanfil ve gül kokularını sevdiği bilinir.

Peki ya bu esansların bir diğer esası da seslerin sahip olduğu gibi bir titreşime ve insan duyguları üzerindeki önemli etkilere sahip olması olabilir mi? Elbette çünkü kimi kokuların duygular üzerinde olumlu etkiler bıraktığı, kimilerinin de duyguları olumsuz etkilediği tespit edilmiştir. Bununla beraber her koku her insanda aynı etkiye de sahip olmayabilir. Örneğin lavanta ve portakal kokusu duygular üzerinde pozitif bir etkiye sahipken, nane ve biberiye kokusunun daha uyarıcı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.