Enneagram Modeli: Kişilik Tipini Biliyor musun?

İnsanın kendini tanıma ve bir anlam arayışı içinde olma çabası uzun zamandan beri olagelmiştir. Hem çocukluk hem de yetişkin çağlarındaki motivasyon, duygu ve davranış tarzlarını tanımlama ve ölçme çalışmaları çok eski çağlara dayanmaktadır. Enneagram çalışmaları ile tanınan Susan Rhodes mizacın doğuştan gelen temel psikolojik yapımız olduğunu, kişiliğin ise mizaç yapısının çevresel etkilere verdiği yanıt ve seçimlerin bir sonucu olarak geliştiğini ifade eder.

Bu anlamda hem doğuştan gelen çekirdek yapı olan mizaç arayışını ve eğilimlerini hem de bunun etrafında şekillenen kişilik örüntülerini açıklama iddiasında olan Enneagram modeli, hem kişinin iç süreç arayışlarını hem de gözlemlenebilen duygu, düşünce ve davranış örüntülerini tanımlamaktadır. Modern dönemlerde ilk bilimsel mizaç çalışmasına imza atan Thomas ve Chess dokuz mizaç bileşenini dikkate alarak 3 mizaç tipi "zor çocuk, kolay çocuk, geç ısınan çocuk" tanımlamıştır. 

Enneagram kavramı, Yunanca dokuz anlamına gelen ‘ennea’ ile çizilmiş ya da yazılmış şey anlamına gelen ‘grammos’ sözcüklerinin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş olup ‘dokuz nokta’ anlamına gelmektedir. Enneagram sistemi insanları, dünyaya bakış açılarına, dünyayı algılayıp değerlendirme ve tepki verme şekillerine göre dokuz farklı kişilik/mizaç tipine ayırır. Mizaç merkezli Enneagram, bir takım kadim geleneklerin modern psikoloji ile birleşmesinden doğan modern bir sentezdir. Her insanın bu dokuz farklı kişilik tipinden birine ait olarak doğduğu varsayılır ve kişinin kendisinde bulunan baskın özellikleri, duyguları, motivasyon kaynakları, doğru ya da yanlış davranışları, iyi ya da kötü alışkanlıkları ortaya koyar.

Bu teoriye göre kişiler, yıllar içinde olgunlaşıp yeni özellik ve huylar edinse de temelde birçok özelliklerini yaşamlarının sonuna dek korumaktadırlar. "Enneagram Kişilik Tipleri Teorisinin" ilk ortaya çıkışı tam olarak bilinmemekle birlikte, Gurdjieff (1877-1949) tarafından ortaya atıldığı yönündeki görüşler çoğunluktadır. Enneagram kişilik tiplerini bugünkü şekliyle ilk kez açıklayan kişi ise Ichazo’dur. Ichazo, dokuz kişilik tipini dokuz köşeli yıldız üzerine yerleştirerek Enneagram sembolünü oluşturur. Enneagram kişilik tiplerine göre insanda karar mekanizması olan üç merkez bulunmaktadır: "Duygu, Zihin ve İçgüdü". Bu üç merkezin her birinde üç tane olmak üzere toplam dokuz temel kişilik/mizaç tipi bulunmaktadır. Kısaca bu kişilik tiplerine bakalım:

Tip 1: Rasyonel, idealist, mükemmeliyetçi, öz denetimli ve ilkeli.

Tip 2: Yardımsever, sevecen, gösterişçi, cömert, insanları memnun eden ve sahiplenici.

Tip 3: Başarı odaklı, uyumlu, mükemmeliyetçi ve imaj bilinci sahibi.

Tip 4: Bireyci, hassas, içine kapanık, dramatik, kendini düşünen, huysuz.

Tip 5: Araştırmacı, algılayıcı, yenilikçi ketum ve izole.

Tip 6: Sadık, karalı, güven odaklı, ilgi çekici, sorumluluk sahibi, endişeli ve şüpheli.

Tip 7: Meraklı, meşgul, eğlenceyi seven, spontane, çok yönlü, dikkati dağınık ve dağınık.

Tip 8: Meydan okuyan, güçlü, hükmeden, kendine güvenen, kararlı, iradeli ve mücadeleci.

Tip 9: Barışçı, yumuşak başlı, kendini küçümseyen, anlayışlı, güven verici, uzlaşmacı ve kanaatkâr.

Tüm bu tipleri okurken siz de tam olarak kendinizin bir tipe ait olduğunu düşünmüyorsanız endişelenmeyin. Hiçbir şey mutlak değildir ve hiçbir mizacın diğerine üstünlüğü yoktur. Sağlıksız durumlar da süreç içinde mizacın iyi yönetilemediği durumlar ortaya çıkabilir. Çeşitli sitelerde bir takım testlerle mizacınızı ve daha da detayları öğrenebilirsiniz. Eğer bir eğitimciyseniz, öğrencilerinizin mizacını keşfedip onlara uygun bir eğitim metodu dahi izleyebilirsiniz.