Empatik Dinleme Tekniği

İletişim, bir veya birden çok düşünceyi insanoğlunun çevresindeki insanlara sözlü ya da sözsüz bildirimidir. İnsan, doğası gereği iletişim kurar, bir şeyler paylaşma ihtiyacı hisseder, yeni şeyler öğrenmek ister. İletişimin sağlam kurulamamasının ana sebebi tek yönlü iletişim alışkanlığıdır. Sağlıklı bir ilişkinin temeli etkili ve iki yönlü iletişime dayanmaktadır. İletişim sürecinde önemli olan konuşan, bir şeyler anlatan insanı dinlemektir; kendinden bir şey katmadan, yargılamadan, sadece karşısındaki insanı dinleme yeteneğidir.

Son zamanlarda baş gösteren iletişimsizlik olgusu genellikle insanların dinlemekten ziyade konuşan taraf olması, kendini ifade etmeye çalışan kişiyi yargılaması ve dinlediğine kendinden bir şeyleri katma çabasından kaynaklanmaktadır. Sağlıklı iletişimi mümkün kılan yetenek, konuşan kişiye önyargılı yaklaşmadan dinleyebilme kabiliyetidir. Gazeteci ve yazar Kate Murphy, “You’re Not Listening’’ (Dinlemiyorsun) kitabında modern yaşamı iyi dinlemeye düşman olarak nitelemekte ve “Kalplerimizi, iç seslerimizi ve bağırsaklarımızı dinlemeye teşvik ediliriz, ancak diğer insanları dikkatlice ve iyi niyetle dinlemeye nadiren gönüllüyüzdür.’’ demektedir. İnsanlar genel anlamda birbirlerini dinlememekte, konuşmak, fikirlerini dayatmak ya da otorite sağlamayı yeğlemektedirler. İletişimsizliğin bir diğer nedeni ise sahip olduğumuz fikre katı bir şekilde sahip çıkıp karşı tarafı dinlememek ve onu kendi fikrimize çekme isteğimizdir. Bu noktada yapılabilecek şey konuşan kişiyi konuşmasını bölmeden, aktif ve empatik bir şekilde dinleyebilmektir.

Bu noktada işitme ile dinleme arasındaki fark önem arz etmektedir. İşitme doğanın bir sonucudur, dinleme ise öğrenilen bir beceridir. Dinleme becerisi insanlarda çocuklukta başlayıp yetişkinliğe kadar devam eder, bu süreçte eğitim çok etkilidir.

Dinleme etkileşimli ve etkileşimsiz olmak üzere iki türdür. Etkileşimsiz dinlemede dinleyen konuşmayı kesmez, konuşma bölünmeden devam eder. Etkileşimli dinlemede dinleyici sorular sorar, karşılıklı konuşma içerisinde bir süreç işler.

Sağlıklı bir iletişim, karşındakinin duygularını ve hislerini paylaşma yeteneği olarak ifade edilen empati duygusuyla mümkün olabilmektedir. Empatik dinleme bir insanı, onun yaşadıklarıyla ve deneyimleriyle duygusal bir bağ kurarak dinlemedir. Klinik psikoloji alanında uzman olan Thomas Gordon, empatik etkin dinleme yöntemini öğrenen ebeveynlerin çocuklarına daha çok değer verdiğini, onlara saygı duymayı keşfettiklerini ifade etmektedir. Empatik dinleme tekniğinde konuşan kişinin değer yargılarına, konuşma usulüne ve konularına müdahale edilmez, güven ortamı içinde düşündüğü şeyleri aktarması istenir. Bu dinleme esnasında kişiye yol gösterilmez, sadece dinleme işlemi yapılır. Bundan dolayı empatik dinleme, akraba ya da tanıdıklarla yapılması nispeten daha zor olan bir tekniktir. Tanıdığımız kişiyle konuşurken ona öğüt verme isteğimiz ağır basmaktadır.

Empatik dinlemede konuşma ve konular konuşan kişiye bağlıdır. Yönlendirme yapılmadığı gibi konuşmacı sessizleştiği anda da konuşmasına müdahil olunmaz hatta dinleme esnasında saate dahi bakılmaz. Çünkü bu konuşanı gerebilir ve dikkatini bozabilir. Saate bakmak konuşana süre sınırı olduğunu hissettirir böylece onun gerilmesine sebep olabilir.

Empatik dinleme sohbeti konuşanın yönlendirdiği bir dinleme tekniği olması sebebiyle bir soru cevap mülakatı değildir. Hazırlanmış sorular konuşanın konuşmasını keserek soruyu düşünmesine ve dinleme esnasında kesinti oluşmasına neden olur. Burada önemli olan konuşanın konuyu ilerlettiği noktadır, konuşmacı için önemli olan hangi konuysa o konu dinlenir.

Psikolojide hümanistik yaklaşımın kurucusu ve psikoterapi konusunda araştırmalar yapan Amerikalı psikolog Carl Rogers, dinlemeyi bir sanat olarak tasvir etmiştir. Empatik dinlemeye ismini veren de Carl Rogers'tır. “Müşteri Merkezli Terapi” adlı terapisinde aktif dinlemeyi "konuşan kişiye empatik olarak yanıt verme biçimi" olarak ifade etmiştir.

Empatik dinleme tekniği, iş başvuru mülakatlarında da tavsiye edilen bir yöntemdir. Önceden sorular hazırlanmaz, iş alımı mülakatında kişi kendini anlatır, baskı hissetmez. İşe alım uzmanı mülakata yön vermez. Burada önemli olan, kişinin dikkatlice ve empati kurarak dinlenilmesidir. Bu tür görüşmelerde ses kaydı not almaktan daha iyidir. Amaç, konuşanın dikkati dağılmadan kendini anlatması, dinleyicinin de onu anlayabilmesidir. Mülakat ortamında önemli olan sorulan sorulara cevap alabilmektir, empatik dinlemede ise bir güven ortamı kurmaktır.

İyi bir dinleme kişilerarası ilişkiyi olumlu yönde etkiler. Konuşan kişi değer gördüğünü ve anlaşıldığını hisseder, bilir. Sağlıklı gerçekleşen bir empatik dinleme, konuşan ve dinleyenin arasındaki ilişkiyi kuvvetlendirir.