Dünyayı İkiye Ayıran Anlaşma: Tordesillas Antlaşması

Tordesillas Antlaşması dönemin en büyük deniz güçleri olan Portekiz ve İspanya arasında imzalanmıştır. Cape Verde Adaları’nın 370 fersah batısından çizilen çizginin doğu kısmı Portekiz’e, batı kısmı ise İspanya’ya verilmiştir. Dünya iki devlet arasında paylaştırılmıştır.

Avrupa’dan Hindistan’a giden yolda Müslüman devletlerin bulunması Avrupa devletlerinin doğrudan baharata ulaşılabilmelerini imkansız hale getirmiştir. Hindistan’dan Müslüman topraklara oradan da Avrupa’ya gelen baharatın fiyatı oldukça yüksek bulunmuştur. Hindistan’dan çıkan baharatın doğrudan Avrupa’ya taşınması da geçiş vergisine tabii tutulmuştur. Avrupalı denizcilerde yeni rotaların aranması fikri önemli ölçüde artmıştır.

İber Yarımadasında Reconquista hareketinin tamamlanması ile birlikte ortaya çıkan Portekiz ve İspanya Krallıkların da coğrafi keşif faaliyetlerine başlanmıştır. Karşı kıyıların varlığı Endülüs döneminde pek çok denizci tarafından araştırılmış ve çeşitli seferlere çıkılmıştır. Portekiz ve İspanya Krallıklarının desteğini alan kaşifler gemilerle okyanusa açılarak Hindistan’a ulaşmayı amaçlamıştır. Yeni kıyıları ve zenginlikleri keşfeden Portekiz ve İspanya kaşifleri arasında sorunlar ortaya çıkıp iki Hristiyan devletin karşı karşıya gelmesini engellemek amacıyla Papalık devreye girmiştir.

Portekiz ve İspanya arasında daha önce imzalanan Alcaçovas Antlaşmasında revizyon yapılması adına taraflar toplanmıştır. Portekizli denizciler Afrika’nın Atlantik kıyılarına seferler düzenlemiş, İspanyalı denizciler ise yeni kıtaya doğru seferler düzenlemiştir. İspanyollar Afrika’da bir kara parçası istemiştir. Portekiz tarafı ise Alcaçovas Antlaşmasının Atlantik üzerinden gerçekleşen Afrika seferlerini etkileyeceği endişesi içerisine girmiştir.

Anlaşma, Capo de Verde Adalarının 370 fersah batısından geçen bir hat ile iki devlet arasında kesin bir çizgi çekilmiştir. Her iki krallıkta anlaşmaya uyuyacağını teyit etmiş ve belirlenen hattı geçmemeyi garanti etmiştir.

Portekiz tarafı Atlantik yolunu güvence altına alarak keşif yoluna çıkabilecek İspanya engellini bertaraf etmiştir. İspanya ise Afrika’da bulunan Melilla’yı hakimiyeti altına almıştır. 1500 yılında gerçekleşen Brezilya’nın keşfinde Portekiz anlaşmadan doğan haklarını kullanarak bu bölgede hakimiyet sağlamıştır.

Papalık, Hristiyanlığın yayılmasını güvence almak amacıyla anlaşmaya aracılık etmiştir. İki devlette Papalığın aracılığını tanımıştır. Keşfedilen topraklarda hakimiyet kralların olmakla birlikte Papanın adına bölgede faaliyet gösterilmiştir. Her iki tarafın dünya hakimiyeti ve Hristiyanlığı yayma çabaları Papalığın arayıcılığı ile çatışmadan uzaklaştırılmıştır.

1578 yılında gerçekleşen Vadisseyl Muharebesi sonucu Portekiz tarafı Osmanlı-Fas ittifakı karşısında yenilmiş ve İspanya hakimiyeti altına girmiştir. Portekiz devletinin fiilen ortadan kalkması ile anlaşma geçersiz duruma gelmiştir.