Dünyanın En Küçük Dini Cemaati: Samiriler

Samiriler, M.Ö. 722'de İsrail Krallığı’nı istila eden Asurlular tarafından sınır dışı edilmeyen Yahudilerden oluşur. İsrail'in Kuzey Krallığı'nda yaşamışlardır. Krallığın başkenti Samiriye, kuzeyde Celile ile güneyde Yahudiye arasında bulunmaktadır. Samiriler, Yahudi ve pagan mirasına sahip etnik açıdan karışık bir millettir.

Kendilerini Yahudi olarak adlandırmasalar da birçok Yahudi ritüeli ve geleneğini uygulayan Samiriler kendilerini Tevrat'ın, yani Hz. Musa'nın ve İsrail'in Kanun Kitabı'nın gerçek koruyucuları olarak görmektedirler. Kendilerine "Tevrat'ın koruyucuları" anlamına gelen "Şemarim" demektedirler. Samiriyeliler de Yahudiler gibi eski İsraillilerin torunlarıdır. Soylarının izini kuzey İsrail Krallığı'nın “kayıp” 10 kabilesinden birine kadar sürdürmektedirler.

Samiri halkının yarısı İsrail'in Holon şehrinde yaşıyorken diğer yarısı, Batı Şeria'daki Nablus şehrinin yukarısında yer alan kutsal Gerizim Dağı'nın tepesinde yaşamaktadırlar. Samiriyeliler Hz. Nuh'un gemisinin bu dağa indiğine, Hz. İbrahim’in oğlu İshak'ı orada kurban ettiğine ve Yuşa’nın (a.s) çadırını bu dağdaki bir mağaraya kurduğuna inanmaktadırlar. 

Yahudilerle Samiriyeliler arasındaki en büyük fark, Tanrı'nın meskeni olarak seçtiği yerlerin farklı olmasıdır. Yahudiler Tanrı'nın kutsal yer olarak Kudüs’teki Siyon Dağı'nı seçtiğini savunurken, Samiriyeliler Tanrı'nın Şekem yakınlarındaki Gerizim Dağı'nı seçtiğine inanmaktadırlar. Babil Sürgününden sonra Yahudiler de Sion Dağı'nda, Samiriyeliler ise Gerizim Dağı'nda bir tapınak inşa etmişlerdir. Bu kutsal yer meselesi, iki toplum arasında ciddi bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir.

Samiriye dini, hahamlık öncesi eski Yahudiliğe benzemektedir. Karay ve Etiyopya Yahudileri gibi Tevrat'ı harfi harfine kabul etmektedirler. Yahudiler gibi Yahve'ye ibadet etmelerine rağmen dinleri ana akım Yahudilik değildir. Kutsal Kitap'tan yalnızca ilk beşini doğrulamaktadırlar. Çünkü dinsel kurallara uymanın tek yolunun Eski Ahit'in ilk beş kitabına inanmak olduğunu düşünürler.

İnanç açısından Samiriye dini beş esasa dayanmaktadır: Tek olan Allah'ın birliği, Allah'ın elçisi Hz. Musa’nın peygamberliği, Tevrat (bunlar beş kitaptır: Yaratılış, Çıkış, Levililer, Sayılar ve Tesniye), Gerizim Dağı'nın kutsallığı ve kıyamet gününe olan inanç.

Samiriler dil olarak İbranicenin eski bir lehçesiyle dua etmektedirler. Fakat yerel dilleri Arapçadır. Holon'daki Samiriyeliler aynı zamanda modern İsrail İbranicesini de konuşmaktadırlar.

Yahudiliğe olan bağlılıkları ve kısmen pagan kökenleri nedeniyle Samiriyeliler sıradan Yahudiler tarafından küçümsenmektedirler. Yahudiye'den Celile'ye veya tersi yönde seyahat eden Yahudiler, Samiriye topraklarından geçerek kendilerini kirletmek yerine Mavera-i Ürdün'den geçerler. Böylece Samiriye'yi atlamış olurlar ve hedeflerine yaklaştıklarında nehri tekrar geçerlerdi. Aynı zamanda Samiriyeliler de Yahudilere karşı soğukluk besliyorlardı.

20. yüzyıla gelindiğinde Samiriler’in nüfusu 200'ün altına düşmüştü. Ancak 2010'larda istikrarlı bir şekilde sayıları 800 civarına yükseldi. Toplum dışından evlenen kadınlar dışlanmaktadır. Erkeklerin topluluk dışından kadınlarla evlenmesine ancak son yıllarda izin verilmiştir. Samiriyeliler, Gerizim Dağı'ndaki köy ile Tel Aviv-Yafo'nun hemen güneyinde bir sinagogun bulunduğu Holon şehri arasında eşit olarak dağılmış durumdadırlar. Bugün birkaç Samiriyeli evlilik yoluyla kimliklerini kaybetmeden hayatta kalmışlardır. Samiriye dininin yaklaşık 300 aktif uygulayıcısı vardır ve bunların çoğu Nablus şehrinde yaşamaktadır. Tapınakları çoktan yıkılmış olsa da Gerazim Dağı'ndaki harabelerde hâlâ her yıl Hamursuz (Pesah) Bayramı’nı kutlamaktadırlar.

Fesah genellikle büyük bir coşku ve törenle kutlanır. Atalarının yüzyıllardır yaptığı gibi her Samiriyeli aile, Fısıh adı verilen özel bir aile yemeği düzenler. Büyük halka açık törenle bir koyun kurban etmek için Gerizim Dağı'nın zirvesine gider. Gelenek, İsraillileri Mısır'daki kölelikten kurtaran Musa'nın günleriyle aynı tarihlere denk gelmektedir. Sembolik öneme sahip yiyecekler yenir, dualar ve geleneksel okumalar yapılır. Hem İsrailli hem de Filistinli liderlerin katıldığı tören, çekişmeli Orta Doğu'da alışılmadık bir uyum anını temsil etmektedir.