Devlerle Mücadele Eden Şirket: İngiliz Doğu Hindistan Şirketi

Coğrafi keşiflerin başlattığı akımla Ümit Burnu’nu geçen İspanyol ve Portekizlilere ek olarak Hollandalı denizcilerinde bu yolculuğa çıkması Avrupa’da önemli bir yankı uyandırmıştır. 1599’da İngiliz deniz tüccarları güçlerini birleştirmek adına ticaret şirketi kurmuştur. Kraliyet ailesinin 31 Aralık 1600’de verdiği imtiyazla Hindistan ile ticaret yapmakla yetkili ihracat-ithalat şirketi haline gelmiştir.

Şirket 1601’de ilk ticaret seferini Malezya ve Endonezya’ya gerçekleştirmiştir. Oldukça kazançlı geçen bu seferden sonra Çin ve Hindistan’a seferler düzenlenmeye başlanmıştır. Şirket 1612’de Babür Sultanı Cihangir’den izin alarak Hindistan’da faaliyet göstermeye başlamıştır. Asya adalarına çeşitli seferler düzenleyerek ticaret araçları tanınmış ve çeşitli bölgelerde imtiyazlar elde edilerek bölgeye yerleşilmiştir. Şirket 1639 yılında Madras’ı kiralamış, 1661’de Bombay’ı almış ve 1690’da Kalküta limanını kurmuştur.

18. yüzyılda İngiltere adına hareket etme imtiyazı alan şirket daha fazla güçlenmiştir. 1717’de Hindistan’da kapitülasyonlar almıştır. 1757’de gerçekleşen Plassey Savaşı'nı kazanarak Hindistan’da 100 milyon insanın İngiliz hakimiyetine girmesinin önünü açmıştır. Hindistan’da önemli topraklar elde eden şirket zamanla zarar etmeye başlamıştır. 1784 yılında şirket ve idaresi altındaki topraklar İngiliz hükümetinin kontrolü altına girmiştir. 19. yüzyılın ortalarında şirket Hindistan’da en büyük sınırlarına ulaşmış, Hong Kong ve Singapur gibi önemli bölgeleri kontrolü altına almıştır. Hindistan’da 1.500.000 kilometre karelik bir bölgeyi kontrol etmiştir. 1814-1828 yılları arasında şirketin sattığı ve yönettiği malların değeri yaklaşık 140 milyon sterlindir.

Hindistan’da misyonerlerin sıklıkla ortaya çıkması ve işsizlik sorunu gibi çeşitli sebeplerden dolayı 1857 yılında ayaklanma ortaya çıkmıştır. Oldukça kanlı geçen isyanda pek çok Avrupalı öldürülmüştür. Ayaklanma Hint-İngiliz veya Müslüman-Hristiyan savaşına dönüşerek şirketin sonunu hazırlamıştır. Kraliçe Viktoria 1858 yılında devreye girerek şirketin bölgedeki yetkilerine son vermiş ve Hindistan’ı İngiltere’nin doğrudan hakimiyeti altına almıştır. 1873 yılında şirketin tüm hisseleri kraliyet ailesince alınarak kapatılmıştır.