Çöllerin Gemisi (Sefinetü’s-Sahra): Deve

Kavurucu güneş ve uçsuz bucaksız kum tepelerinden oluşan çöllere uyum sağlayan develer, "çölün gemileri" olarak bilinmektedir. Develer; insanlar ve toplumlar tarafından sadece kurak çöllerde taşımacılık amacıyla kullanılmakla kalmamış aynı zamanda develerin etinden, sütünden, derisinden ve yününden de faydalanılmıştır. Sahip oldukları bu özellikler sayesinde develer yüzyıllardır çöl insanının vazgeçilmez yoldaşları olmuşlardır.

Tarih boyunca develer, özellikle kurak bölgelerdeki toplumlar için oldukça önemli bir yere sahipti. Ağır yükleri uzak mesafelere taşıyabilme yetenekleri, onları ticaret ve taşımacılıkta vazgeçilmez kılmıştır. Doğu ve Batı'yı birbirine bağlayan eski bir ticaret yolu ağı olan İpek Yolu’nda mal, kültür ve fikir alışverişi develer sayesinde sağlanmıştır.

Develer, fizyolojik özellikleri sebebiyle zorlu çöl koşullarına rahatça uyum sağlayabilmektedirler. Hörgüç adı verilen sırtlarındaki çıkıntıda sanılanın aksine su depolamazlar. Hörgüçlerin asıl görevi çöl şartlarında deveye enerji sağlayan yağı depolamaktır. Çölde ilerlerken hörgücün içindeki yağ oksijenle tepkimeye girerek su üretir ve suyun kıt olduğu durumlarda hörgüç bir hidrasyon kaynağı halini alır. Bu etkileyici adaptasyon develerin haftalarca su içmeden hayatta kalabilmelerini sağlar.

Özellikleri bunlarla sınırla kalmayan develer, çölde değişen kum yapılarını kolaylıkla aşmalarını sağlayan ve kuma batmalarını önleyen özel ayaklara sahiptirler. Çoğu memelinin aksine vücut sıcaklık aralığı geniş olduğu için develer, hem kavurucu gündüz sıcağına hem de soğuk çöl gecelerine karşı dayanıklıdır. Develer aynı zamanda uzun ömürlü olmalarıyla bilinir. 40 ila 50 yıl kadar hayatta kalmalarının nedeni; zorlu çevre koşullarına ve yiyecek kıtlığına dayanma yeteneklerine bağlanmaktadır.

Develer Arap toplumları için ayrı bir değere sahiptirler. Öyle ki Arapların develere atfettikleri bu önem dillerine de yansımış, deveyi ifade etmek için kullanılan kelime sayısının fazlalığı diğer dillere nazaran dikkat çekici bir hal almıştır. Örneğin Arapça’da deveye verilen isimler oldukça fazla olmakla beraber en fazla kullanılanlar ise; ibil, cemel, baîr, nâka, hecin, fâlic ve buhttur. Bunlara ek olarak devenin Kur’an’da zikredilmiş olması bu hayvanların sahip oldukları önemi daha da artıran bir etken olmuştur.

Develer tarih boyunca bilinen ve bilinmeyen özelliklerinin dışında benzersiz adaptasyonlarıyla insanoğlunu her daim ilgisini çekmiştir. Çöl gemileri olarak adlandırılmalarının hakkını veren develer yalnızca birer yük hayvanı değil, doğanın inanılmaz adaptasyon kapasitesinin canlı birer kanıtıdır.