Çikolatanın Asil Tarihi

İnsanın çikolatayla olan ilişkisi beş bin yıldan daha eskiye uzanmaktadır. Orta ve Güney Amerika’nın yağmur ormanlarına özgü tropikal kakao ağaçlarının tohumlarından üretilen çikolata, uzun süre "tanrıların yiyeceği" sayılmış, daha sonra seçkinler için bir lezzet olarak kabul edilmiştir. Ancak bilinenin aksine çikolata tarihin büyük bir bölümünde, dünya çapında tatlı bir atıştırmalıktan ziyade acı bir içecek olarak tüketilmiştir.

Arkeologlar, Ekvator’un yukarı Amazon Bölgesi’nde yaklaşık 5300 yıl önce antik "Mayo-Chinchipe" kültürü tarafından kullanılan çanak çömleklerde kakaonun izlerini keşfettiler. Çikolata, kavrulmuş kakao çekirdeklerini öğütüp su, vanilya, acı biber ve diğer baharatlarla karıştırarak köpüklü bir çikolata içeceği hazırlayan eski Mezoamerikan (şimdiki adı Meksika ve Orta Amerika) uygarlıklarında önemli bir siyasi, ruhani ve ekonomik rol oynamıştır. Çikolata tohumunun bilimsel adının ilk kısmı olan "Theobroma cacao" Yunanca "tanrıların yiyeceği" anlamına gelmektedir.

Eski Mezoamerikalılar, çikolatanın mistik ve tıbbi nitelikleri olan bir enerji artırıcı olduğuna inanıyorlardı. Kakaoyu tanrıların bir armağanı olarak gören Mayalar, çikolatayı kutsal törenler ve cenaze sunuları için kullanmışlardı. Zengin Mayalar köpüren çikolatalı içecekler içerken, halk çikolatayı soğuk lapa benzeri bir yemekte tüketirdi. Aztek İmparatorluğu mensupları 1400’lerde Mezoamerika’ya yayıldıkça, onlar da kakaoya değer vermeye başladılar. Aztekler çikolata hayranlığını başka bir seviyeye taşıdılar. Kakaonun kendilerine tanrıları tarafından verildiğine inanıyorlardı. Mayalar gibi onlar da süslü kaplarda sıcak ya da soğuk, baharatlı çikolatalı içeceklerin kafeinli etkisinden hoşlanıyorlardı. Aynı zamanda kakao çekirdeklerini yiyecek ve diğer malları satın almak için para birimi olarak kullanıyorlardı. Aztek kültüründe kakao çekirdekleri altından daha değerli kabul edilirdi.

Peki Avrupa Çikolatayla Nasıl Tanıştı?

Çikolata, Avrupa’ya 1500’lü yıllarda muhtemelen Amerika kıtasına seyahat eden İspanyol rahipler ve istilacılar tarafından getirilmiştir. İspanyollar acı içeceği şeker kamışı ve tarçınla tatlandırmışlardır. Çikolata lüksün, zenginliğin ve gücün nefis bir sembolü olarak hüküm sürmüştür. Çikolatanın popülaritesi zamanla diğer Avrupa saraylarına da yayılmış ve oralarda aristokratlar (asiller) çikolatayı sağlığa faydalı sihirli bir iksir olarak tüketmeye başlamışlardır. Avrupalı güçler çikolata üretmek için dünyanın dört bir yanındaki ekvator bölgelerinde kakao ve şeker yetiştirmek üzere sömürge kolonileri kurmuşlardır. Köleleştirilmiş Afrikalılar, tarlalarda (kolonilerde) çalışmak ve çikolata üretimini sürdürmek için Amerika’ya ithal edilmişlerdir.

Çikolata, 1828’de kakao presinin icadına kadar asil bir nektar olarak kaldı. Farklı anlatımlarda Hollandalı kimyager Coenraad Johannes Van Houten’e ya da babası Casparus’a atfedilen kakao presi, kavrulmuş kakao çekirdeklerinin yağını çıkardı. Geride sıvılarla karıştırılabilen, kalıplara dökülebilen, yenilebilir, kolay sindirilebilir ve ince bir toz haline getirilebilen kuru bir kek bıraktı. Kakao presi, çikolatanın bir şekerleme malzemesi olarak kullanılmasını sağlayarak modern çikolata çağını başlattı. Bunun sonucunda üretim maliyetlerindeki düşüş çikolatayı çok daha uygun fiyatlı hale getirdi.

1847 yılında İngiliz çikolata şirketi J.S. Fry & Sons kakao yağı, kakao tozu ve şekerden ilk yenilebilir çikolatayı üretti. Çikolata üretimi en büyük atılımlardan birini İsviçre’de gerçekleştirdi. 1870’lerde İsviçreli çikolatacı Daniel Peter, komşusu Henri Nestlé tarafından birkaç yıl önce geliştirilen süt tozunu kullanarak ilk sütlü çikolatayı üretti. İkili daha sonra Nestlé Şirketi’ni kurdu. İsviçreli çikolatacı Rodolphe Lindt’in 1879’da icat ettiği, konçlama (olgunlaştırma) makinesi pürüzsüz, kremsi sütlü çikolatanın seri üretimine olanak sağladı. Makine, büyük taş silindirler yardımıyla çikolatayı karıştırarak ve havalandırarak, çikolataya kadifemsi bir doku ve üstün bir tat kazandırıyordu.

Amerika Birleşik Devletleri’nde, Milton Hershey çikolatanın seri üretimine öncülük etti. Karamelli şeker şirketini 1 milyon dolara satıp  1900 yılında ilk sütlü çikolatasını ürettikten sonra Hershey, Pennsylvania kırsalında, doğduğu yerin yakınında bir çiftlik arazisi satın aldı. Tümüyle çikolataya üretimine odaklı bir fabrika kurdu. Çevrelerdeki mandıralardan otla beslenen "Holsteinler" inekler şirketin süt, Küba’daki bir şirket de şeker ihtiyacını karşılıyordu.

Kökleri beş bin yıl öncesine dayanan çikolata büyük bir sektör haline geldi. Yapılan bir araştırmaya göre, 2016 yılında dünya çapında perakende çikolata satışları yaklaşık 100 milyar doları buldu.