Cebir’in Babası: Hârizmî

Muhammed b. Musa El-Harezmi, Müslümanların altın çağının en büyük bilimsel dehalarından biridir ve 'cebirin babası' olarak anılan en önemli Müslüman matematikçidir.

Tam adıyla Muhammed b. Musa el-Harezmi 780'lerde, Harun Reşit’in beşinci Abbasi halifesi olduğu dönemde Harezm bölgesinin Hive şehrinde doğmuştur. Horasan’da İranlı bir aileye mensuptur. Hayatının ilk yılları hakkında çok az bilgi bulunan büyük İslam âlimi gençliğinde Bağdat'a gitmiş ve burada eğitim almıştır. Abbasi Devleti tarafından desteklenmiş ve dönemin en iyi âlimlerinin girdiği Beyt'ül-Hikme'de görev almıştır. Aynı zamanda Bağdat'taki saray kütüphanesinin müdürlüğünü de yapmış, Yunan ve Hint dilindeki matematik ve astronomi eserlerinin Arapçaya çevrilmesini denetlemiştir. Sanskritçe ve Yunanca gibi diğer dillerden Arapçaya çevirdiği pek çok kitapla iyi bir çevirmen olduğunu kanıtlamıştır.

Bağdat'ta birden fazla ilim dalı ile ilgilenmiştir. En önemli eserlerini matematik, astronomi ve coğrafya üzerine yapmıştır. Çoğunlukla Müslüman ve Avrupa matematiğinin ilerlemesi üzerinde kalıcı etkisi olan orijinal çalışmalar üretmiştir. Matematik alanında keşfettiği kavramlar ve getirdiği açıklamalarla dünya çapında bir üne kavuşmuştur.

El-Harezmi’nin başlıca keşiflerinden ve katkılarından bazıları şunlardır:

Cebiri Buluşu: Harezmi'nin en ünlü eseri, semboller ve bunlar arasındaki işlemlerle ilgilenen bir matematik dalı olan Cebir’i geliştirmesiydi. Matematikte çok önemli bir alan olan Cebir, modern bilim ve teknolojinin temelini oluşturmaktadır.

Harezmi birinci dereceden denklemleri kısmen çözebiliyordu. Ancak ikinci dereceden denklemlerin köklerini bulmanın kesin bir çözümü yoktu. El Cebr ve'l Mukabale adlı eserinde ikinci dereceden denklemlerin analizinin nasıl yapıldığını açıklamış, denklemlerin hangi durumda çift köklü, hangi durumda gerçek köklere sahip olacağını göstermiştir. Ayrıca binom çarpımları ve birçok cebir işlemi üzerinde çalışmıştır.

El Cebr ve'l Mukabale adlı kitabı, 600 yıl boyunca dünyanın birçok üniversitesinde Cebir’de esas kaynak olarak okutulmuştur. Endülüslüler aracılığıyla Batı dünyasına ulaşan kitabın ilk Latince tercümesi 1183 yılında yapılmıştır. Bu kitap 1986 yılına kadar Leipzig Üniversitesi'nde ders kitabı olarak okutulmuştur.

Algoritmalar: Bir problemin çözümü sırasında belirli adımların gerçekleştirildiği bir süreci tanımlamak için kullanılan Arapça bir kelimedir. Hint aritmetiğine uyguladığı yöntemi, cebirsel denklemleri çözerken yapılacak işlemleri bir sıra düzenine koymak suretiyle Cebire de uygulamasıdır. Bu konu hakkında kaleme aldığı önemli eseri de "Hint Sayıları Hakkında" kitabıdır. Eserin içeriği Hint rakamları ve algoritmadır. 10 rakam bulunan Hint rakam sistemiyle hesap yapma yöntemini incelemiştir.

Güneş Saatlerinde İyileştirmeler: Güneş saati, Güneş'in konumu yardımıyla zamanı gösteren bir araçtır. Güneş, dönemin işaretlerini içeren bir plaka üzerinde işaretçinin gölgesini oluşturmaktadır. Güneş konumunu değiştirdiğinde işaretçinin gölgesi işaretlerin üzerinde döner. Harezmi güneş saatlerinin tasarımını geliştirmiş ve onları dünyanın herhangi bir yerinde zamanı kontrol etmek için evrensel bir araç haline getirmiştir.

El-Harezmi'nin matematik ve astronomiye katkıları, Avrupa'da matematik ve bilimin gelişmesinde, İslam altın çağının bilimsel anlamda ilerlemesinde etkili olmuştur. Eserleri 12. yüzyılda Latince'ye çevrilmesi sayesinde fikirleri Avrupalı bilim adamları tarafından benimsenmiştir. Matematiğe katkıları Rönesans ve Bilimsel Devrim'de önemli bir rol oynamıştır.