Bir Ramazan Geleneği: Hurmalar

Hurma palmiyesi olarak bilinen büyük bir ağaçta yetişen hurma dünyanın en tatlı meyvelerinden biridir. Hurma Mezopotamya, Arabistan, Kuzey Afrika topraklarına ait, Ortadoğu’ya özgü bir meyve çeşididir. Kurutulmuş ya da yaş olarak satılmaktadır. Hurma tek başına yenebildiği gibi tatlı, tuzlu yemeklerin üzerine, salatalara ve püre haline getirilip soslara konulabilmektedir.

Hurma kelimesi Türkçeye Farsçadan geçmiştir. Çeşitli yörelerimizde "hörme", "kurma" ve "furma" şeklinde de telaffuz edildiği görülür. Palmiye ailesinin bir üyesi olan hurma, Arapçada tek kelimeyle ifade edilmez. Yaygın olarak "temr" şeklinde zikredilse de türüne göre farklı isimleri de vardır. Hurma ağacının İngilizcesi "dates palms" Latincesi ise "phoenix dactylifera"dır.

Tarihçiler hurmanın en eski meyvelerden biri olduğuna ve yetiştiriciliğinin yaklaşık 8.000 yıl öncesine dayandığına inanmaktadır. Farklı şekil ve tatlara sahip 200’den fazla hurma çeşidi vardır ve hepsi de beslenme açısından zengindir. Hurmanın popülaritesi, dünyanın dört bir yanındaki Müslümanların kilolarca hurma satın aldığı Ramazan ayında zirveye ulaşmaktadır.

Hurma ağacı, sıcak ülkelerde yetişen, boyu 30 metreye kadar ulaşabilen bir ağaçtır. Ağacın gövdesi sütun biçiminde olup, yaprakları büyük ve dilimlidir. Hurma ağacının köklerinin uzunluğu ile gövdesinin uzunluğu hemen hemen aynıdır. Hurma su ve sıcağı sever, bu ikisi bir arada olmazsa meyve vermez. Hurma ağacının tüm kısımları ekonomik değeri olan ürünlerdir. Gövdesi kereste, yaprakların orta kabukları kasa ve mobilya, yaprakçıkları sepet, yaprak dipleri yakıt, meyve sapları ip ve yakıt, lifleri halat ve ambalaj malzemesi, tohumları ise bazen öğütülerek hayvan yemi olarak kullanılır. Bu ağacın meyveleri taze hurma, yaş hurma ve kuru hurma şeklinde de tasnif edilmektedir. Taze hurma, henüz tam olgunlaşmamış, yaş hurma kurumadan soğuk zincirde muhafaza edilmiş, kuru hurma ise kurutulmuş hurmadır.

Hurma dört katmandan oluşur:

1) En içte çekirdek.

2) Çekirdek ile meyve arasında incecik bir zar.

3) En dışta zardan çok daha kalın ancak meyve türüne göre değişen bir kabuk.

4) İç zar ile kabuk arasında yumuşak meyve kısmı.

Çok fazla hurma türü mevcuttur. Fakat bazı türler diğerlerinden şaşırtıcı nitelikleri nedeniyle ön plana çıkmaktadır. Bazı hurma türleri ve özellikleri şöyledir:

Bağdat Hurması: Sarı renkte ve küçük tanelidir. Aroması güzel, tatlılığı orta seviyede ve orta yumuşaklığa sahiptir. Zahidi cinsidir ve Bağdat hurması olarak tanınmıştır. Çay ve kahve yanında tercih edilen bir çeşittir ve hafif kıvamda hurma sevenlere tavsiye edilmektedir. İran-Irak bölgesinde yetiştirilir.

İran Hurması: Siyaha yakın renkte ve ince kabukludur. Mazafati yaş hurma olarak da bilinir. Yumuşak ve oldukça tatlıdır. İran'da yetiştirilmektedir.

Meşruk: Kahverengi-kırmızı renkli, orta büyüklüktedir. Mebrum cinsi ile aynı ağaçta yetişir. Nispeten kabuklu ve damarlı olanların seçilmesiyle elde edilir. Tatlılığı yoğun, lezzetli ve besleyici bir hurma çeşididir. Berni ailesinden olup mebruma yakın lezzete sahiptir. Al-Ula bölgesinde yetiştirilmektedir.

Hudri:  Koyu kahverenginde, orta büyüklükte, ne çok sert, ne çok yumuşak olarak orta kıvamda, etli, nispeten iri ve lif oranı yüksek bir çeşittir. Lezzeti belirgin ve güzel, tatlılık oranı yoğundur. Türk damak tadına hitap eden aroması oldukça beğenilmektedir. Riyad ve Qasim bölgelerinde yetiştirilmektedir.

Safavi: Siyah renkli, orta büyüklükte ve ince kabukludur. Şeker oranı nispeten düşük, besin değerleri bakımından zengin bir çeşittir. Medine bölgesinde yerel halk tarafından çokça tüketilir. Medine karası veya Meryem hurması olarak da bilinir. Medine ve çevresinde yetiştirilmektedir.

Filistin Medjoul: Siyah renkli, iri yapılı ve ince kabukludur. Tatlılık oranı çok yoğun olup, lifli, bol etli, yumuşak yapılıdır. Kudüs hurması olarak da bilinen medjul cinsdendir. Küçük çekirdeklidir.

Mebrum: Hurma denince akla gelen, Berni ailesinden kahverengi-kırmızı renge sahip, ince kabuklu, besleyici bir çeşittir. Özgün bir aroması vardır. Diri ve dayanıklı bir yapıya sahiptir. Hac ve Umre ziyaretlerinde ikram edilmek üzere en çok tercih edilen cinstir. Bu hurma Türk insanının damak tadına hitap eden ve ülkemiz insanları tarafından en çok rağbet gören türdür. Medine hurması olarak bilinen bu çeşit Al Ula Bölgesinde yetişir.

Acve: Siyah renkli, nisbeten ufak taneli, diğer hurmalardan farklı olarak yuvarlak şekillidir. Diğer hurma çeşitlerinden farklı, özgün bir lezzete ve aromaya sahiptir. Halk arasında Peygamber Hurması olarak bilinen, yanmış hurma dalının yeşermesi mucizesine konu olmuş çok özel bir çeşittir. Medine bölgesinde yetiştirilmektedir.

Berni: Sarımsı renkte, orta büyüklükte bir çeşittir. Lif oranı oldukça yüksektir. 

Sugay: Gövdesi kahverengi, şekeri uç kısımlarına toplanmasından dolayı uç kısımları sarı-beyaz renkli bir hurmadır. Kalın etli, ince kabuklu, lif oranı yüksektir. Şeker oranının düşük olması nedeniyle şeker hastalarının tercih ettiği bir çeşittir. Tahin ile birlikte tüketilebilir. Arap halkı yerel kahvesi ile birlikte tüketir. Riyad, Qasim, Al-Kharj bölgelerinde yetiştirilir.