Berlin Duvarı: Kuruluş ve Yıkılışı

13 Ağustos 1961'de, Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin (Doğu Almanya) Komünist hükümeti, Doğu ile Batı Berlin arasında dikenli tel ve betondan bir "Antifaşist siper" inşa etmeye başladı. Bu Berlin Duvarı'nın resmi amacı, Batılı "faşistlerin" Doğu Almanya'ya girmesini ve sosyalist devleti baltalamasını engellemekti ancak esas olarak duvar, Doğu'dan Batı'ya kitlesel kaçışların önlenmesi hedefine hizmet ediyordu. Soğuk Savaş'ın en güçlü ve kalıcı sembollerinden biri olan Berlin Duvarı, Doğu Alman Komünist Partisi başkanının Doğu Almanya vatandaşlarının diledikleri zaman sınırı geçebileceklerini açıkladığı 9 Kasım 1989'a kadar ayakta kaldı.

1945'te İkinci Dünya Savaşı sona erdiğinde, Yalta ve Potsdam'da düzenlenen bir dizi barış konferansı, Almanya topraklarının kaderini belirledi. Yenilen ülkeyi dört "müttefik işgal bölgesine" ayırdılar: Ülkenin doğu kısmı Sovyetler Birliği'ne, batı kısmı ise Amerika Birleşik Devletleri, Büyük Britanya ve (nihayetinde) Fransa'ya gitti.

Berlin tamamen ülkenin Sovyet bölgesinde yer almasına rağmen Yalta ve Potsdam anlaşmaları şehri benzer sektörlere ayırdı. Sovyetler doğu yarısını alırken, diğer müttefikler batı yarısını aldı. Berlin'in bu dört yönlü işgali Haziran 1945'te başladı.

Komünist Doğu Almanya'nın derinliklerinde bariz bir şekilde kapitalist bir şehir olan Batı Berlin'in varlığı, Sovyet lideri Nikita Kruşçev'in ifadesiyle "Sovyet boğazına kemik gibi yapışmıştı." Ruslar ABD, İngiltere ve Fransa'yı şehirden tamamen çıkarmak için manevra yapmaya başladı. 1948'de Batı Berlin'e yönelik bir Sovyet ablukası, Batı müttefiklerini şehirde aç bırakmayı amaçlıyordu. Ancak ABD ve müttefikleri geri çekilmek yerine şehrin kendi bölgelerine havadan destek sağladı. Berlin Hava İkmal'i olarak bilinen bu çaba bir yıldan fazla sürdü ve Batı Berlin'e 2,3 milyon tondan fazla gıda, yakıt ve diğer malları ulaştırdı. Sovyetler 1949'da ablukayı kaldırmak zorunda kaldı.

Bu arada mülteci akını da devam etti. Haziran 1961'de yaklaşık 19.000 kişi Berlin üzerinden Doğu Almanya'yı terk etti. Ertesi ay 30.000 kişi kaçtı. Ağustos ayının ilk 11 gününde 16.000 Doğu Alman sınırı geçerek Batı Berlin'e girdi ve 12 Ağustos'ta yaklaşık 2.400 kişi onu takip etti. Bu, Doğu Almanya'yı bir günde terk eden en fazla sayıda sığınmacıydı.

Doğu Alman (veya Alman Demokratik Cumhuriyeti) vatandaşları Batı Berlin'e kaçarken yanlarında yalnızca birkaç eşya taşıyordu. 13 Ağustos 1961 sabahının erken saatlerinden itibaren Doğu Almanya'nın Doğu Berlin'i Batı Berlin'den dikenli yol blokları ve duvarlarla ayırdığı öğrenildi.

O gece Başbakan Kruşçev, Doğu Almanya hükümetine sınırlarını tamamen kapatarak göçmen akışını durdurma izni vermişti. Doğu Alman ordusu, polis gücü ve gönüllü inşaat işçileri yalnızca iki hafta içinde şehrin bir yakasını diğer yakasından ayıran derme çatma dikenli tel ve beton blok duvarı (Berlin Duvarı ) tamamladı.

Duvar inşa edilmeden önce şehrin her iki yakasındaki Berlinliler oldukça özgürce hareket edebiliyorlardı: Çalışmak, alışveriş yapmak, tiyatroya ve sinemaya gitmek için Doğu-Batı sınırını geçiyorlardı. Trenler ve metro hatları yolcuları doğuya ve batıya taşıyordu. Duvar inşa edildikten sonra Doğu'dan Batı Berlin'e üç kontrol noktasından biri dışında ulaşmak imkânsız hale geldi: Helmstedt'te (Kontrol Noktası Alfa), Dreilinden'de (Kontrol Noktası Bravo) ve Berlin'in merkezinde Friedrichstrasse'de (Kontrol Noktası Charlie). Sonunda Doğu Almanya, duvar boyunca 12 kontrol noktası inşa etti. Doğu Alman askerleri, kontrol noktalarının her birinde, giriş veya çıkışlarına izin verilmeden önce diplomatları ve diğer yetkilileri aradı. Özel koşullar dışında, Doğu ve Batı Berlin'den gelen yolcuların sınırı geçmesine nadiren izin veriliyordu.

Berlin Duvarı'nın inşası, Doğu'dan Batı'ya mülteci akınını durdurdu ve Berlin'deki krizi etkisiz hale getirdi. Bundan memnun olmasa da, ABD Başkanı John F. Kennedy "duvarın savaştan çok daha iyi olduğunu" kabul etti. Toplamda en az 171 kişi Berlin Duvarı'nın üzerinden, altından veya çevresinden geçmeye çalışırken öldürüldü. Ancak Doğu Almanya'dan kaçmak imkansız değildi: 1961'den duvarın yıkıldığı 1989'a kadar, yaklaşık 600 sınır muhafızı da dâhil olmak üzere 5.000'den fazla Doğu Alman, duvarı bir şekilde aşarak sınırı geçmeyi başardı. Bir kısmı dikenli telleri kesip duvarın üzerinden atlayarak, bir kısmı sıcak hava balonlarıyla uçarak, bir kısmı kanalizasyonlarda sürünerek ve duvarın güçlendirilmemiş kısımlarından yüksek hızlarda geçerek bu engeli aşmayı başardılar.

9 Kasım 1989'da Soğuk Savaş Doğu Avrupa'da erimeye başladığında, Doğu Almanya Komünist Partisi sözcüsü sınır geçişleriyle ilgili bir dizi yeni politikayı duyurdu. Değişikliklerin ne zaman gerçekleşeceği sorulduğunda, "Bildiğim kadarıyla... hemen, gecikmeden yürürlüğe girecek" dedi. Doğu Berlinliler sınır kontrol noktalarına akın etti. Birkaç saat içinde gardiyanlar, Batı Berlinlilerin onları çiçekler ve şampanyalarla karşıladığı kalabalığın geçişine izin verdi.

Bir gazetecinin yazdığına göre "dünya tarihindeki en büyük sokak partisi" olan kutlamaya katılmak için o hafta sonu Doğu Berlin'den 2 milyondan fazla kişi Batı Berlin'i ziyaret etti. İnsanlar duvarın parçalarını kırmak için çekiç ve kazma kullandılar; bu kişilere “mauerspechte” veya “duvar ağaçkakanları” deniyordu; vinçler ve buldozerler ise duvarı bölüm bölüm yıkıyordu. Çok geçmeden duvar yıkıldı ve Berlin 1945'ten bu yana ilk kez birleşti. Bir Berlinli duvarın bir parçasına sprey boyayla "Savaş ancak bugün gerçekten sona erdi" diye yazdı. Doğu ve Batı Almanya'nın yeniden birleşmesi, Berlin Duvarı'nın yıkılmasından neredeyse bir yıl sonra, 3 Ekim 1990'da resmileşti.