Barabbas: Hz. İsa'ya Tercih Edilen Suçlu

Barabbas, Yeni Ahit'te, dört İncil'de de adı geçen ve İsa Mesih'in yerine Roma Valisi Pontius Pilatus’un emriyle Fısıh bayramından önce geleneksel bir af ile Kudüs halkı tarafından serbest bırakılmak üzere seçilen mahkumun adıdır. Kaynaklarda Bar-abbas ya da İsa Barabbas olarak geçen ismin kelime anlamı “babasının oğlu” ya da “İsa babasının oğlu”dur. Bazı kaynaklara göre tam adı Yeshua bar abba (İsa babanın oğlu)'dur. Burada bahsedilen olay İznik Konsül’ünde kabul edilen dört İncil’de adı verilerek ve doğrudan anlatılarak geçer.

Fısıh Bayramı, İsrail’in Mısır’dan kurtuluşlarını anmak için kutlanan yıllık bir bayramdır. Yahudiler Fısıh Bayramı’yla esaretten kurtuluşlarını, tekrardan doğuşlarını ve özgürlüklerini kutlamaktadırlar. Romalılar Yahudiye eyaletini ele geçirdikten sonra Yahudilerin bu bayramlarını kutlamalarına müsaade etmiş ve Fısıh’da bir suçlunun özgür bırakılması geleneğini olduğu gibi bırakmıştır.

Barabbas hakkındaki rivayetlerden en fazla anlatılanı, Barabbas’ın hırsızlık ve cinayet suçlarıyla Roma’nın Yahudiye Valisi Pontius Pilatus’un askerleri tarafından hapse atıldığını söyleyen kaynakların aktardıklarıdır. Barabbas için bazı kaynaklar ise adi bir suçlu olmadığını, bilakis Roma’ya karşı ayaklanan bir grubun lideri olduğunu belirtmektedirler. Matta’da Barabbas “Kötü şöhretli bir mahkûm (Matta 27:16)” olarak nitelendirilir. Barabbas’ın zindan arkadaşı Hz. İsa’nın suçu ise Roma’ya karşı ihanettir. Fısıh Bayramı geleneklerine göre vali zindanı ziyaret eder, iki kişi seçer ve halk bu iki kişiden birini seçip özgürlüğüne kavuşmasını sağlar. Pontius Pilatus zindanı ziyaret ettiğinde suçsuzluğuna inandığı Hz. İsa’yı ve işlediği suçlarla halkın ölüme terk edeceğini düşündüğü Barabbas’ı seçer ve halka sunar. Hz. İsa yöredeki Yahudilerin benimsedikleri dine zarar veren biri olarak görüldüğü için Yahudiye halkına göre kendi dinini reddeden bir adamdır. Halk bu iki kişi içinden Barabbas’ı seçer ve onun özgür kalmasını ister. Dahası Matta İncili'nde bulunan bir pasajda mahkeme önünde toplanan kalabalığın "Onun kanı bizim ve çocuklarımızın üzerine olsun (Matta, 27:25)" dediği aktarılır. Halkın seçimiyle Barabbas özgür olur, Hz. İsa çarmıha gerilir. Hz. İsa’nın çarmıha gerilmesi siyasi bir karar olarak yorumlanmıştır. Bazı kaynaklar Hz. İsa’ya karşı Barabbas’ın seçilmesi ve özgür kalması için Yahudi hahamların başını çektiği propagandistlerin algı yapıp Barabbas’ın seçimini desteklediklerini yazmıştır.

Fısıh’da valinin mahkûm seçip onu halkın oylarıyla özgür bırakması olayının Fısıh Bayramı’nın geleneklerinde bulunmadığını, valinin halka bir fırsat sunup insanların iyiden yöne olmasını istediğini iddia edenler de bulunmaktadır. Vali Pontius Pilatus’un, kalabalığın ısrarına gönülsüzce boyun eğmesi edebiyatta sıkça tekrar edilen bir konu olmuştur. Örneğin Mihail Bulgakov’un “Usta ve Margarita” kitabında Pontius Pilatus, Hz. İsa’nın bir deli olduğunu düşünen ve bu yüzden idam edilmemesi gerektiğine inanan bir karakter olarak karşımızı çıkar. Bazı kaynaklar da Fısıh bayramında bir suçlunun affedilmesi geleneğinin olduğunu, yalnız bunun Roma veya Yahudi geleneklerinden hangisine ait olduğunun belli olmadığını belirtir.

Bu olay, Hristiyanlar tarafından Tanrı’nın gerçek oğlunun çarmıha gerildiği, sahte oğlun ise Yahudiler tarafından özgür bırakıldığı üzere yorumlanır. Barabbas olayı kaynaklarda ve dini metinlerde ibretlik olay olarak belirtilmekte ve aslında bir halkın ne kadar kolay yönlendirilebildiği ve toplulukların hataya ne kadar çabuk düşebileceğini gösteren bir olay olarak aktarılır. Hz. İsa dururken Barabbasları, kötülükleri yeğleyen toplumlar literatüre “kötülük toplumu’’ olarak geçmiştir.

Barabbas, birinci affedilişinden sonra yine suç işler ve zindana düşer. Fısıh geleneğine göre bir kere seçilen ve özgür bırakılan bir suçlu bir sonraki sene Fısıh’da seçilmez. Bununla birlikte Vali Pontius Pilatus Yahudiye halkının tercihini sınamak için onu tekrar oylamaya sunar ve halk yine Barabbas’ın lehine oy verir ve onu seçer. Barabbas yine özgür kalır. Barabbas’ın ikinci bir özgürlük hakkı yokken valinin onu tekrar aday göstermesini, halkın ilk seçimde Hz. İsa’yı seçmeyip Barabbas’ı seçerek yaptığı hatayı düzeltmesi için halka sunduğu ikinci bir fırsat olarak yorumlayanlar olmuştur.

Bu olayın tarihte yaşanıp yaşanmadığı belirsiz olup Barabbas üzerine tarihten net bir bilgi bulunmamaktadır. Hatta bu suçlu affetme geleneğinin İnciller dışında herhangi bir tarihi belgede kayıtlı olmaması, bazı tarihçilerde, böyle bir geleneğin İncil yazarlarının öyküsel bir icadı olduğu şüphesini uyandırır. Dolayısıyla olayın tarihselliği konusunu sorgulayan birçok uzman bulunur.

Yahudi halkının kötülüğün, hırsızlığın ve adaletsizliğin sembolü Barabbas’ı seçip Hz. İsa’yı çarmıha göndermesi Yahudileri suçlamak ve antisemitizmin meşrulaşması için de kullanılmıştır. Yahudi deicide (Yahudilerin Tanrı’yı katletmeleri) olarak yapılan yorumlama, 21 Ekim 2006’da Papa XVI. Benedictus tarafından reddedilmiştir.

Barabbas’ın affından sonraki hayatı da edebiyata konu olmuştur. Par Lagerkvist’in 1950 tarihli Nobel ödüllü romanı “Barabbas”, Barabbas’ın inanç krizleri içinde bakır madenlerinde çalışmaya mahkum edilmesini ve yalnız bir şekilde çarmıha gerilerek ölmesini anlatmaktadır. Barabbas olayı sinema tarihinde de çokça işlenen bir konu olmuştur. Par Lagerkvist’in romanından uyarlanan ve Barabbas karakterine ünlü aktör Anthony Quinn’in hayat verdiği 1961 yapımı “Barabbas” filmi bunların arasında en meşhur olanıdır.