Ateşle Vaftizin Habercisi: Vaftizci Yahya

Vaftizci Yahya, Yahudiye'nin kurak manzaralarında devetüyü giymiş, belinde deri bir kemer bulunan ve sesi Ürdün Nehri boyunca yankılanan bir figür olarak tasvir edilir. Dini anlatının merkezi bir karakteri olan Vaftizci Yahya, Yahudi-Hıristiyan tarihinde önemli rol oynamıştır. Rahip soyundan geldiği iddia edilen Yahya Ürdün'deki vaftiz hizmetinin, tövbenin ve ruhsal yeniden doğuşun dönüştürücü simgesi haline gelmiştir.

Vaftizci Yahya ile ilgili bilgiler Hıristiyan kutsal metni olan ve kanonik kabul edilen dört İncilde yer almaktadır. Özellikle Luka İncili’nde Yahya’nın doğumuna dair bilgilerde yer almaktadır: Anlatıya göre Yahya’nın babası Zekeriya, Yahudiye Kralı Hirodes zamanında yaşayan bir kâhindir. Harun soyundan gelen karısı Elizabet ile beraber Tanrı’nın gözünde doğru kişilerdendir. Fakat Elizabet’in kısır olması nedeniyle çocukları olmamıştır. Yaşları oldukça ilerlemiş olan bu çifte, Zekeriya’nın gerçekleştirdiği bir buhur yakma töreninde Tanrı’nın meleği görünmüş ve onu bir oğul ile müjdelemiştir. İlerleyen yaşlarını düşünerek bunun mümkün olmadığını düşünen Zekeriya, meleğe, bundan nasıl emin olacağını sormuştur. Bu soruya karşılık melek kendisine inanmadığı için bu müjde gerçekleşesiye kadar Zekeriya’nın dilinin tutulacağını, konuşamayacağını söylemiştir. Tapınaktan çıktıktan sonra konuşamadığını fark eden Zekeriya, gördüklerinin gerçek olduğunu anlamıştır. Bir süre sonra da karısı Elizabet hamile kalmıştır. (Luka 1:5-25) Elizabet’in hamile kalmasından altı ay sonra da Meryem, İsa ile müjdelenmiştir. Bu müjdenin ardından Elizabet’in yanına gitmiş ve Elizabet’in karnındaki çocuk Meryem’in selamını duyunca annesinin karnında zıplamıştır. Kutsal Ruh ile dolan Elizabet, Meryem’e kutsanmış olduğunu ve sesini duyar duymaz karnındaki çocuğun sevinçle hopladığını söylemiştir. (Luka 1:39-45)

Luka İncili’nde doğumu anlatılan Yahya, Ürdün Nehri’nde vaftiz yaptığı süreye kadar kutsal metinlerde yer almamaktadır. Sezar Tiberyus'un egemenliğinin on beşinci yılında Tanrı’nın Yahya’ya seslendiği ve Yahya’nın da insanları günahlarının bağışlanması için tövbe edip vaftiz olmaya davet ettiği anlatılmaktadır. Yahya, Yahudiler arasında İbrahim soyundan olmanın bir önemi olmadığını yüksek sesle haykırmış ve onlara yapmamaları gerekenleri anlatmıştır. Yahya’nın bu yüksek sesli emirleri, insanların “Acaba o Mesih mi, yoksa İlya mı, yahut bir peygamber mi?” diye düşünmelerine neden olmuştur. Yahya kendisini suyla vaftiz ettiğini ancak kendisinden sonra gelecek olanı ateşle vaftiz edeceğini söylemiştir. Ayrıca “Ben O'nun çarıklarının bağını çözmeye bile layık değilim.” diyerek kendisinin Mesih olmadığını ilan etmiştir. (Matta 3:11-12; Markos 1:7-8; Luka 3:16-17; Yuhanna 1:26-27)

Yahya, Ürdün Nehri’nde yaptığı vaftizin ardından Vaftizci Yahya olarak anılmaya başlamıştır. O dönemde Yahudi bir rahip olarak değil bir peygamber olarak ön plana çıkmaktadır. Peygamberlerin geleneksel kıyafeti olan deve kılı giysileri de bunu göstermektedir. Ayrıca Vaftizci Yahya’nın yapmış olduğu çekirge ve yabani bal diyeti onun ya Yahudi saflık yasasına olan bağlılığı nedeniyle yahut Yahudilikte Tanrı’ya adanmış olan Nezirlerin uyguladığı bir davranıştan ileri geldiği düşünülmektedir.

Vaftizci Yahya söylemlerinde Yahudilerin yaptıkları yanlışları dile getirmiş ve onları tövbe edip vaftiz olmaya davet etmiştir. Onun mesajı, Tanrı'nın dünya hakkındaki hükmünün yakın olduğu ve bu hükme hazırlanmak için insanların günahlarından tövbe etmeleri, vaftiz olmaları ve tövbenin uygun meyvelerini vermeleri gerektiği şeklindedir. Yahya’nın kendi müritleri olmasına rağmen vaftiz, bir dine yahut gruba giriş ritüeli değildir. Yahya’nın gerçekleştirdiği vaftizde amaç; gelecek dünya yargısına hazırlıkta tövbeyi simgeleyen, sonrasında doğru bir yaşamın eşlik etmesi gerektiği bir ayindir. Fakat günümüzde Hıristiyanlıkta gerçekleştirilen vaftiz, bir dine giriş ritüeli haline gelmiştir. Öyle ki Hıristiyanlık içerisinde farklı mezheplere geçişte dahi yeni vaftiz isteyen gruplar bulunmaktadır. Hıristiyanlıkta kabul edilen insanın tanrısallıkla yeniden birleşmesini ve cennetteki evine dönüşünü simgeleyen; bir kurtuluş ve yeniden doğuş kutsallığı anlamına gelen vaftiz, ilk dönemlerde bu anlamda gerçekleştirilmemiştir.

Vaftizci Yahya, Şeria Irmağı’nda vaftiz faaliyetlerine devam ederken incillerde Yahya’nın beklediği ifade edilen İsa gelmiştir. Vaftizci Yahya ile vaftiz olan İsa’nın vaftizi sırasında gökler yarılmış ve Kutsal Ruh, güvercin gibi onun üzerine inmiştir. Tam bu sırada göklerden “Sen benim oğlumsun, senden hoşnudum.” diyen bir ses işitilmiştir. (Matta 3:13-17; Markos 1:9-11; Luka 3:21-22; Yuhanna 1:29-34)

Yahya, İsa’yı vaftiz ettikten bir süre sonra Herod Antipas tarafından hapsedilmiştir. Vaftizci Yahya’nın hapsedilmesine neden olan suçu, incillerde anlatıldığı gibi insanlar arasında yaymış olduğu fikirler değildir. Esasında onun vaftizi ve çağrısı anlatıldığı gibi siyasi bir yankı uyandıracak kadar büyük de değildir. Yahya, Herod’un yapmış olduğu evliliği kınaması nedeniyle hapsedilmiştir. İncillerde anlatılanlara göre; “Hirodes'in kendisi, kardeşi Filipus'un karısı Hirodiya'nın yüzünden adam gönderip Yahya'yı tutuklatmış, zindana attırıp zincire vurdurmuştu. Çünkü Hirodes bu kadınla evlenince Yahya ona, “Kardeşinin karısıyla evlenmen Kutsal Yasa'ya aykırıdır” demişti. Hirodiya bu yüzden Yahya'ya kin bağlamış, onu öldürtmek istemiş fakat başaramamıştı. Çünkü Yahya'nın doğru ve kutsal bir adam olduğunu bilen Hirodes ondan korkuyor ve onu koruyordu. Yahya'yı dinlediği zaman büyük bir şaşkınlık içinde kalıyor, yine de onu dinlemekten zevk alıyordu. Ne var ki Hirodes'in kendi doğum gününde saray büyükleri, komutanlar ve Celile'nin ileri gelenleri için verdiği şölende beklenen fırsat doğdu. Hirodiya'nın kızı içeri girip dans etti. Bu, Hirodes'le konuklarının hoşuna gitti. Kral genç kıza, “Benden ne dilersen veririm” dedi. Ant içerek “Benden ne dilersen, krallığımın yarısı bile olsa da veririm” dedi. Kız dışarı çıkıp annesine, “Ne isteyeyim?” diye sordu. Annesi “Vaftizci Yahya'nın başını iste” dedi. Kız derhal koşup kralın yanına girdi, “Vaftizci Yahya'nın başını bir tepsi üzerinde hemen bana vermeni istiyorum” diyerek dileğini açıkladı. Kral buna çok üzüldüyse de konuklarının önünde içtiği anttan ötürü kızı reddetmek istemedi. Derhal bir cellat gönderip Yahya'nın başını getirmesini buyurdu. Cellat zindana giderek Yahya'nın başını kesti.” (Matta 14:1-12; Markos 6:17-27; Luka 9:7-9) İncillerde anlatılanlara göre bu tarihten sonra Vaftizci Yahya, İsa’yı vaftiz etme görevini tamamlayarak tarih sahnesinden silinmiştir.

İncillerde anlatılanlar incelendiğinde ve Hıristiyanlık tarihine bakıldığında Vaftizci Yahya, İsa’yı vaftiz etmekle görevlendirilmiş biri olarak görünmektedir. Fakat Yahya’nın tam olarak görevinin ne olduğu, İsa ile aynı amaç uğruna mı savaştığı konusunda kesin bilgilere ulaşmak mümkün değildir. Ayrıca İsa’yı vaftiz etmeyi beklerken İsa geldiğinde onu tanımaması da bir diğer soru işaretidir. İncil metinleri yazılırken belki de İsa’nın öğretisini güçlendirmek amacıyla Vaftizci Yahya kısmı metne eklenmiştir. Yahut İsa’da Yahya yolunda ilerleyen bir peygamberdi ve Pavlus’un inşa ettiği Hıristiyanlıkta oluşturulan “Tanrı oğlu İsa” figürüne uyması için Yahya’nın vaftiz sahnesi oluşturuldu. Hıristiyanlıkla ilgili pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da belirsizlikler olduğu açıkça görülmektedir.