Asch Uyum Deneyleri

Çoğunluğa ya da topluluğa uymak zorunda hissetmek, konformizm veya uyumculuk adıyla adlandırılır. Genellikle bu durum için sürü psikolojisi terimi kullanılmaktadır. Konformizm denildiğinde akıllara Solomon Asch ve Asch’ın sosyal baskının bir kişiyi bir duruma uyma konusunda ne ölçüde etkileyebileceğini araştırmak için yaptığı deneyler gelmektedir.

Solomon Asch, 1907 yılında Polonya’nın başkenti Varşova’da doğdu. 1920 yılında, 13 yaşındayken Amerika’ya göç etti. 1940’lı yıllarda, Hitler’in gücünün zirvesinde olduğu II. Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında, Brooklyn Üniversitesi’nde psikoloji profesörü olarak görev yapmaktaydı. O zamanlarda çokça yaygın olan manipülasyon, beyin yıkama ve propaganda teknikleri üzerine yoğunlaştı. Bu minvalde kendi adıyla da bilinecek olan deneylerini gerçekleştirdi. Asch, 1950’lerde toplumsal baskının uyum üzerindeki etkilerini ortaya koyan deney serisiyle (Asch Uyum Deneyleri) meşhur oldu.

İnsanlar bir gruptaki diğer kişilere uymak için ne kadar ileri gidebilirler? Bir gruptaki herkes olayları sizden farklı görse gözlerinizden şüphe eder misiniz? Asch bu sorular ışığında sosyal psikolojide klasik bir deney olarak da kabul edilen çizgi muhakemesi görevinin açık bir cevabının olduğunu gösteren bir dizi deney tasarladı. Tasarlanan deneyler aslında oldukça basitti.

Asch, uyumu incelemek için ABD’deki Swarthmore College’dan 50 erkek öğrenciyi bir görme testine tabii tuttu. Çizgi muhakemesi görevinde deneyden habersiz bir katılımcıyı, deneyi bilen 7 işbirlikçi öğrencinin bulunduğu odaya koydu. Deneyi bilen işbirlikçiler verecekleri tepkinin ne olduğu üzerinde anlaşmışlardı. Ardından hepsine üstünde siyah dikey çizgilerin olduğu bir kart gösterdi. Gördükleri çizgileri karşılaştırmalarını istedi. Fakat yapılan görme testi değil, bir psikolojik deneydi.

Sorular şu şekildeydi: Sol tarafta verilen çizgi ile sağ taraftaki çizgilerden hangisi ile eşit boydadır?

Başlangıçta tüm katılımcılar doğru cevapları verdi. Fakat birkaç turdan sonra işbirlikçiler yanlış cevaplar vermeye başladı. Deneyden habersiz katılımcı daima son cevabı veriyordu. Gruptaki arkadaşlarının ise yanlış cevaplar verdiğini bilmiyordu. Toplam 18 deneme yapıldı. İşbirlikçiler 12’sinde yanlış cevaplar verdi. Asch her katılımcının çoğunluğun görüşüne kaç kez uyduğunu ölçtü. Deneyin sonucunda ise açıkça görülen farklı uzunluklardaki çizgileri kıyaslama konusunda yanlış yargıları olan kişiler, katılımcıların yani deneklerin üzerinde baskı oluşturduğu ortaya çıktı. Denekler çoğu kez baskın görüşten yana taraf olmuştular. Ortalama olarak katılımcıların %35’i çoğunluğa uydu. 12 kritik deneme boyunca katılımcıların yaklaşık %75’i en az bir kez uymuş, %25’i ise hiç uymamıştı. Asch’ın yapmış olduğu bu deneyde deneklerin çoğu doğruyu değil, uyumu seçti.

Katılımcılar neden bu kadar kolay uyum sağlamışlardı?

Deneyden sonra katılımcılar ile görüşüldüğünde çoğu uyumlu cevaplarına gerçekten inanmadığını fakat alay edilmekten veya tuhaf görünmekten korktukları için çoğunluğa uyduğunu söyledi. Birkaç kişi ise çoğunluğun cevabının doğru olduğuna inandığını söyledi. Deneyden de görüldüğü üzere insanlar iki ana nedenden dolayı uyum göstermektedirler:

1.Çoğunluğa uymak istedikleri için

2.Çoğunluğun kendilerinden daha bilgili olduğuna inandıkları için

Uyum davranışı göstermenin ana nedenlerinden birisi de özgüven eksikliğidir. Katılımcının ifadesiyle, herkesin aynı doğruda birleşmesi kişide yanlış düşündüğü hissi uyandırır. Uyumun diğer bir nedeni ise başkalarının gözünde iyi görünmektir. Etraftaki insanlar tarafından kabul edilme arzusundan dolayı aykırı konuma düşmek istenmemektedir.

Çalışmanın sınırlılığı tek tip örneklem kullanılmasındadır. Katılımcıların tamamı aynı yaş gruba mensup erkek öğrencilerden oluşmaktadır. Bu da çalışmanın sonuçlarının kadınlara ya da daha yaşlı insan gruplarına genellenemeyeceği anlamına gelmektedir. Deneydeki bir başka sorun ise deneyin uygunluğunu ölçmek için yapay bir görev kullanılmasıdır, çizgi uzunluğunu ölçmek. Cevabın açıkça görülebildiği durumlarda uyum gösterme davranışının ne ölçüde olacağı bu deneyde ortaya konmamaktadır.

Asch bu deneyinin sonuçlarını 1955 yılında yayınlamıştır. Alanında yapılan ilk çalışma olması sebebiyle meslektaşları onun deneyinden etkilenmiştir. Bir zamanlar Asch’ın asistanı olan Stanley Milgram ise bu uyum deneylerinin başka bir versiyonu olan “itaat deneyleri”ni yapmıştır. Asch ve diğer meslektaşlarının da fark ettiği şey, çoğunluğa uymayı büyük ölçüde azaltmak için gerçekleri söyleyen tek bir kişi olması bile yeterlidir.