Antik Mısır’ın Sınırları Aşan “Ankh” Sembolü

“Ankh” sembolü, “yaşamın haçı, hayatın sembolü” olarak bilinmekte ve düz bir haç üzerinde gözyaşına benzer bir halkadan oluşmaktadır. Diğer bütün dini sembollerde olduğu gibi Antik Mısır’dan günümüze ulaşan bu sembolün de birden fazla anlamı bulunmaktadır.

M.Ö. 3150 – 2613 tarihleri arasındaki süreci kapsadığı kabul edilen Eski Hanedan Dönemi’nde “ankh” sembolünün Antik Mısır’ın en tanınmış sembollerinden biri olduğu bilinmektedir. Bazı versiyonlarında süslemelerle bezeli olarak tasvir edilmiş olsa da genellikle düz bir haçın tepesine bir halka çizilerek gösterilmektedir. “Ankh” sembolünün yaşamı ve ölümü yani ölümün son değil başka bir hayata geçişi sembolize ettiğini kabul edilmektedir. Anahtara benzeyen bu sembolün ölüler dünyasının kapılarını açtığına inanılmaktadır. Bu nedenle ölmüş firavunların dudakları üzerine “ankh” sembolü yerleştirilmektedir. Ölen firavunun dudağına yerleştirilen bu sembolün enerjisiyle ölümsüzlüğün kilidinin açılacağına inanılmaktadır. Ayrıca mezar resimleri ve yazıtlar üzerinde yer alan tanrı tasvirlerinin ellerinde “ankh” sembolü tutar şekilde tasvir edildikleri, bunun da sonsuzluk anlamına geldiği bilinmektedir. “Ankh” sembolünün sonraki yaşam için geçişi ve sonsuzluğu sembolize etmesinin yanında Mısır uygarlığının ölülerine saygıyı simgelediği kabul edilmektedir.

“Ankh” sembolünün yaşam ve ölümü simgelemesi dışında farklı anlamlara sahip olduğuna da inanılmaktadır. Sembolün üzerinde yer alan halkanın Güneş'i temsil ettiği görüşünün dışında bu sembolün erkek ve kadını simgeleyerek yaşam döngüsüne vurgu yaptığı kabul edilmektedir. Araştırmacılar tarafından sembolle ilgili farklı iddiaların ortaya çıkmasında etkili olan şeyin bilgi ve belge yetersizliği olduğu bilinmektedir. Ancak sembolün temsil ettiği anlamla ilgili farklı açıklamalar bulunmasına rağmen Antik Mısır’da “ankh” sembolünün önemi açıkça görülmektedir.

Eski Hanedan Dönemi’nden itibaren kullanılan “ankh” sembolünün de içinde bulunduğu Mısır kültürü, bu dönemden sonra tahta geçen bazı kişiler tarafından tamamen yok edilmeye çalışılmıştır. Ancak bütün bu çabalara rağmen “ankh” sembolü sahip olduğu güçle çağının ötesine geçebilmeyi başarmış ve Mısır tarihi boyunca kullanılmaya devam etmiştir. Öyle ki, M.S. 4. yüzyılda Hıristiyanlığın hızla kabul gördüğü ve yayıldığı coğrafyalarda eski dine ait semboller kısa sürede yok edilirken “ankh” sembolünün kullanılmasına dair bir kısıtlama getirilmemiş aksine bu sembol Mesih aracılığıyla sonsuz yaşamı simgelediği kabul edilen Hıristiyan haçı haline dönüştürülmüştür. Kökenlerine rağmen güçlü bir sembol olması “ankh”ın sahip olduğu sınırların dışına çıkmasını sağlamış; Suriye, Anadolu, Girit gibi farklı coğrafyalarda benimsenmesine neden olmuştur.