Afrika’nın Hayalet Şehri: Kolmanskop

Kolmanskop, Güney Afrika Cumhuriyeti Namibya'nın güney kesiminde, Namib Çölü'nde bulunan ıssız bir hayalet kasabadır. 1908 yılında bölgeden geçen bir demiryolu işçisinin kum tepelerinde bir elmas yuvasını keşfetmesi ve bunu amirine göstermesiyle kurulan Kolmanskop, başlangıçta bir sanayi kenti olarak gelişti. Bölgenin ekonomik potansiyelinin farkına varan Alman madenciler bölgeye yerleşmeye başladı ve sadece birkaç yıl içinde bölgeyi Afrika'nın en zengin yerlerinden biri haline getirdiler. Hatta bazıları nispeten düşük nüfusu nedeniyle buranın dünyanın kişi başına düşen en zengin şehirlerinden biri olduğunu iddia etti. Ancak madenler kuruyunca kasabanın işçi topluluğu hızla oradan ayrıldı ve ülkenin güneyinde yeni keşfedilen elmas yataklarına doğru yola çıktı. Ancak Kolmanskop'u Namibya'nın diğer birçok sömürge maden kasabasından ayıran şey yerleşim sonrası olağanüstü yaşamıdır.

Elmasların keşfinden önce tamamen kısır olan kasaba, büyük ölçüde Alman mimarisine uygun olarak geliştirildi ve bir dizi kuruma ev sahipliği yapmaya devam etti.

Bu süreçte Kolmanskop, Afrika'nın en zengin kenti ve dünyanın en zengin kentlerinden biri haline geldi. Geliştirilen altyapısı zamanının ötesindeydi. 1911'den itibaren kasabada elektrik enerjisi, lüks taş evler, kumarhane, okul, hastane; buzdolapları için buz üreten bir buz fabrikası, tiyatro, balo salonu, spor salonu, bowling salonu, yüzme havuzu ve çok daha fazla imkân bulunmaktaydı. Buna rağmen burada 400'den az kişi yaşıyordu. Yerleşimciler elmasları Lüderitz kıyı limanına taşıyorlardı. Zamanla taşıma aracı olarak hizmet veren Afrika'daki ilk tramvayı geliştireceklerdi. Dikkat çeken bir diğer nokta ise Güney Afrika'daki ilk röntgen cihazının Kolmanskop’ta olmasıdır. Bu cihaz işçilerin elmas yutmuş olabilecekleri ihtimaline karşılık iç organlarını görüntülemeye yarıyordu.

1908'de hiçbir hak iddiası kabul edilmedi ve güney kıyı şeridi Kısıtlı Elmas bölgesi ilan edildi. Elmas madenciliği sanayileşti ve elmas veren çakıllar büyük fabrikalarda elenip yıkandı. Değerli taşları kurtarmak için yeni makineler devreye girince çöl zemini sistematik olarak kazıldı. Böyle bir teknolojinin tanıtılması, kasabanın büyümesinde ve yüksek üretim hızına ulaşmasında büyük bir rol oynadı; dev elektrikli kürekler, elmasla dolu kumun bir seferde bir kamyon yükü kaldırılabileceği anlamına geliyordu.

Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda kasabanın madenleri tükenmeye başladı ve Kolmanskop'un yükselişi sona erdi. Ayrıca 1928'de Lüderitz'in güneyinde Oranje-mund'a kadar karlı arama sahaları keşfedildi ve Kolmanskop çevresindeki yataklar tükenme sınırına yaklaştığında madencilik faaliyetleri durduruldu. 1938'e kadar tüm makineler güneye götürüldü. Kasaba kendi haline bırakıldı ve çöl, kaybettiği toprakları geri aldı. Son sakinleri 1956 ile 1960 yılları arasında Kolmanskop'tan ayrıldı.

Kolmanskop, yalnızca sınırlı bir doğal kaynağı kullanma amacıyla kurulan prefabrik sanayi kentlerinin yarattığı mirasın güçlü bir hatırlatıcısı olarak varlığını hala sürdürmektedir

Bugün Kolmanskop, De Beers ve Namibya hükümetinin ortak girişimi olan Namdeb Diamond Corporation tarafından kontrol edilen kısıtlı bir bölgede bulunmaktadır. Kolmanskop sakinlerinin ve işçilerinin kitlesel göçünün ardından kasaba kendi haline bırakıldı. Ancak Kolmanskop, hafızalardan silinip Namib Çölü’nün ortasında unutulmuş bir manzaraya dönüşmek yerine, Namibya'nın en tanınabilir manzaralarından ve dünyanın en çok ziyaret edilen terk edilmiş yerlerinden biri haline geldi. Böylece 40 yıl içinde bir kasaba doğdu, gelişti ve sonra da öldü.